Α. Με βάση τις διατάξεις του Ν.4251/2014, κάποιες κατηγορίες πολιτών τρίτων χωρών μπορούν να παραμείνουν και να εργαστούν στην χώρα μας χωρίς άδεια διαμονής με δικαίωμα εργασίας. Μια βασική κατηγορία είναι οι πολίτες τρίτων χωρών που εισέρχονται στην χώρα μας για εποχιακή εργασία και για εργασία ως αλιεργάτες.

Αναλυτικά, τα νομιμοποιητικά έγγραφα που απαιτούνται για τις συγκεκριμένες κατηγορίες πολιτών τρίτων χωρών με βάση το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο καθώς και οι αρμόδιες υπηρεσίες για την έκδοση τους είναι οι εξής:

Άρθρο 18.1.α: Εθνική θεώρηση εισόδου (visa) για εποχική εργασία. Αρμόδια υπηρεσία για την χορήγηση της εθνικής θεώρησης εισόδου για εργασία είναι η προξενική αρχή της Ελλάδας στην χώρα καταγωγής ή διαμονής του πολίτη της τρίτης χώρας.

Άρθρο 18.1.β: Εθνική θεώρηση εισόδου (visa) για εργασία ως αλιεργάτης. Αρμόδια υπηρεσία για την χορήγηση της εθνικής θεώρησης εισόδου για εργασία είναι η προξενική αρχή της Ελλάδας στην χώρα καταγωγής ή διαμονής του πολίτη της τρίτης χώρας.

Άρθρο 18.1.γ: Εθνική θεώρηση εισόδου (visa) σε μέλη καλλιτεχνικών συγκροτημάτων. Αρμόδια υπηρεσία για την χορήγηση της εθνικής θεώρησης εισόδου για εργασία είναι η προξενική αρχή της Ελλάδας στην χώρα καταγωγής ή διαμονής του πολίτη της τρίτης χώρας.

Άρθρο 18.1.δ: Εθνική θεώρηση εισόδου (visa) σε εργαζόμενους από επιχείρηση εγκατεστημένη σε κράτος-μέλος Ε.Ε. που μετακινούνται για παροχή συγκεκριμένης υπηρεσίας. Αρμόδια υπηρεσία για την χορήγηση της εθνικής θεώρησης εισόδου για εργασία είναι η προξενική αρχή της Ελλάδας στην χώρα καταγωγής ή διαμονής του πολίτη της τρίτης χώρας.

Άρθρο 18.1.ε: Εθνική θεώρηση εισόδου (visa) σε εξειδικευμένο τεχνικό προσωπικό για παροχή υπηρεσιών στο πλαίσιο σύμβασης προμήθειας. Αρμόδια υπηρεσία για την χορήγηση της εθνικής θεώρησης εισόδου για εργασία είναι η προξενική αρχή της Ελλάδας στην χώρα καταγωγής ή διαμονής του πολίτη της τρίτης χώρας.

Άρθρο 18.1.στ: Εθνική θεώρηση εισόδου (visa) σε αρχηγούς οργανωμένων ομάδων τουρισμού (Tour Leader). Αρμόδια υπηρεσία για την χορήγηση της εθνικής θεώρησης εισόδου για εργασία είναι η προξενική αρχή της Ελλάδας στην χώρα καταγωγής ή διαμονής του πολίτη της τρίτης χώρας.

Άρθρο 18.1.η: Εθνική θεώρηση εισόδου (visa) σε φοιτητές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που συμμετέχουν σε προγράμματα πρακτικής άσκησης. Αρμόδια υπηρεσία για την χορήγηση της εθνικής θεώρησης εισόδου για εργασία είναι η προξενική αρχή της Ελλάδας στην χώρα καταγωγής ή διαμονής του πολίτη της τρίτης χώρας.

Β. Μια άλλη κατηγορία πολιτών τρίτων χωρών που έχουν δικαίωμα εργασίας στην χώρα μας είναι οι δικαιούχοι διεθνούς προστασίας (πρόσφυγες και κάτοχοι καθεστώτος επικουρικής προστασίας), οι κάτοχοι του καθεστώτος παραμονής για ανθρωπιστικούς λόγους καθώς και τα μέλη των οικογενειών τους εφόσον είναι κάτοχοι άδειας διαμονής σε ισχύ σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 68–71 του Ν.4375/2016 (ΦΕΚ Α 51). Παράλληλα, με βάση τις ίδιες διατάξεις και οι αιτούντες διεθνή προστασία, μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας κατάθεσης της αίτησης διεθνούς προστασίας σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις, έχουν δικαίωμα πρόσβασης σε εξαρτημένη εργασία ή την παροχή υπηρεσιών ή έργου, εφόσον κατέχουν «δελτίο αιτούντος διεθνή προστασία» ή «δελτίο αιτήσαντος άσυλο αλλοδαπού» σε ισχύ, τα οποία έχουν εκδοθεί σύμφωνα με τις διατάξεις της υποπερίπτωσης κδ’ της περίπτωσης κ’ του άρθρου 2 του Π.Δ. 113/2013 και του στοιχείου δ της παρ. 1 του άρθρου 8 του Π.Δ. 114/2010 αντίστοιχα.

Εξάλλου, οι πολίτες τρίτων χωρών, στους οποίους έχει χορηγηθεί βεβαίωση αναβολής απομάκρυνσης με βάση τις διατάξεις του άρθρου 24 του Ν.3907/2011 ή βεβαίωση περί μη απομάκρυνσης για ανθρωπιστικούς λόγους του άρθρου 78 Α του Ν.3386/2005 από την αρμόδια αστυνομική αρχή, η οποία είναι σε ισχύ, έχουν πρόσβαση στην αγορά εργασίας εφόσον είναι κάτοχοι άδειας εργασίας σε ισχύ. Οι κάτοχοι της συγκεκριμένης άδειας εργασίας μπορούν:

1. να εργάζονται αποκλειστικά και μόνο στους τομείς της γεωργίας και της κτηνοτροφίας, στον τομέα της οικιακής εργασίας καθώς και στον κλάδο του ιματισμού και
2. να εργάζονται στο σύνολο του εδάφους της χώρας με εξαίρεση:
   1. τις Περιφερειακές Ενότητες Έβρου, Ξάνθης και Ροδόπης της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης
   2. το σύνολο των Περιφερειακών Ενοτήτων της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου
   3. τις Περιφερειακές Ενότητες Κω, Ρόδου, Καρπάθου και Καλύμνου της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου.

Συμπληρωματικά με το αρθρ. 26 του N. 4939/2022, στους δικαιούχους  διεθνούς προστασίας, επιτρέπεται να ασκούν μισθωτή ή ανεξάρτητη επαγγελματική δραστηριότητα με τους ίδιους όρους που προβλέπονται για τους Έλληνες πολίτες. Επιπλέον, μπορούν να συμμετέχουν σε εκπαιδευτικά προγράμματα για ενήλικες, τα οποία σχετίζονται με την απασχόληση, επαγγελματική κατάρτιση, συμπεριλαμβανομένων μαθημάτων κατάρτισης για την αναβάθμιση δεξιοτήτων, πρακτική εξάσκηση σε χώρους εργασίας και παροχή συμβουλών από υπηρεσίες απασχόλησης, υπό τους όρους που ισχύουν για τους Έλληνες πολίτες. Τέλος, εφαρμόζονται οι ισχύουσες διατάξεις σχετικά με την αμοιβή, την πρόσβαση στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, όσον αφορά τη μισθωτή ή ανεξάρτητη δραστηριότητα, καθώς και τους όρους εργασίας.

Επίσης, με το αρθρ.128 του N. 4939/2022, η άδεια διαμονής που χορηγείται σε άτομο που απολαμβάνει προσωρινή προστασία επέχει και θέση άδειας εργασίας, η οποία ισχύει για τον νομό όπου καθορίστηκε η διαμονή του καθ’ όλη τη διάρκεια της προσωρινής προστασίας. Η εν λόγω άδεια εργασίας παρέχει το δικαίωμα άσκησης μισθωτής ή ανεξάρτητης οικονομικής δραστηριότητας, καθώς και δικαίωμα συμμετοχής σε εκπαιδευτικά προγράμματα ενηλίκων, προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης ή πρακτικής εξάσκησης. Τα ανωτέρω δικαιώματα ασκούνται εφόσον οι θέσεις δεν καλύπτονται από πολίτες της ΕΕ ή από πολίτες των κρατών που δεσμεύονται από τη Συμφωνία για τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο, καθώς επίσης και από νομίμως διαμένοντες πολίτες τρίτων χωρών, οι οποίοι λαμβάνουν επίδομα ανεργίας. Η ισχύουσα νομοθεσία για την αμοιβή, την πρόσβαση στα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης, καθώς και τους όρους ή ειδικότερες προϋποθέσεις, όσον αφορά τη μισθωτή ή ανεξάρτητη δραστηριότητα, εφαρμόζεται και για τα άτομα που απολαμβάνουν προσωρινής προστασίας.

Γ. Μια άλλη ειδική κατηγορία είναι και οι ομογενείς, κάτοχοι Ειδικού Δελτίου Ταυτότητας Ομογενούς με βάση τις διατάξεις του Ν 2790/2000 (ΦΕΚ Α 24), με το οποίο μπορούν να εργάζονται χωρίς κάποιο επιπλέον έγγραφο.