«Χρήση Εργαλείων Ανάλυσης Κινδύνου και Προειδοποιητικών Επιστολών για την Καταπολέμηση της Αδήλωτης/Υποδηλωμένης Εργασίας»
Ιανουάριος – Ιούνιος 2019
Το Σχέδιο Δράσης “Χρήση Εργαλείων Ανάλυσης Κινδύνου και Προειδοποιητικών Επιστολών για την Καταπολέμηση της Αδήλωτης/Υποδηλωμένης Εργασίας” υλοποιήθηκε με την συνδρομή της Υπηρεσίας Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Structural Reform Support Service (SRSS) of the European Commission) και παρακολουθήθηκε από την Ευρωπαϊκή Πλατφόρμα Καταπολέμησης της Αδήλωτης Εργασίας (European Platform Tackling Undeclared Work). Αποτέλεσε μία πρωτοπόρο πανευρωπαϊκή δράση, τα αποτελέσματά της οποίας παρουσιάστηκαν προς συζήτηση σε πανευρωπαϊκό συνέδριο της Πλατφόρμας και στα υπόλοιπα Κράτη Μέλη.
Το Σχέδιο Δράσης εξέτασε και αξιολόγησε τον αντίκτυπο τεσσάρων διαφορετικών προσεγγίσεων όσον αφορά τη μετάβαση από την αδήλωτη/υποδηλωμένη στην πλήρως δηλωμένη εργασία. Παράλληλα εξέτασε τις επιπτώσεις κάθε μίας προσέγγισης ξεχωριστά, καθώς επίσης και συγκριτικά ανά γεωγραφική περιοχή και επιχειρηματική δραστηριότητα (ΣΤΑΚΟΔ).
Βασικοί Στόχοι
Η προώθηση και η αποτελεσματική αξιοποίηση:
- των Πληροφοριακών Συστημάτων του ΣΕΠΕ (ΟΠΣ & ΕΡΓΑΝΗ),
- της τεχνικής “ανάλυσης κινδύνου” (risk analysis) και
- του επιτόπιου ελέγχου,
κατά την εφαρμογή τεσσάρων διαφορετικών προσεγγίσεων στο έργο των επιθεωρητών.
Χρονοδιάγραμμα
- Ενημερωτική/εκπαιδευτική συνάντηση: Παρασκευή, 25 Ιανουαρίου 2019, στο Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Σταδίου 29, Αθήνα, 4ος όροφος.
- Έναρξη εφαρμογής Σχεδίου Δράσης: Δευτέρα, 28 Ιανουαρίου 2019
- Αποστολή επιστολών στους εργοδότες: Δευτέρα, 11 Φεβρουαρίου 2019
- Υλοποίηση σχεδίου δράσης μέχρι: Παρασκευή, 24 Μαΐου 2019
- Ανάλυση αποτελεσμάτων και τελικό πόρισμα Σχεδίου Δράσης: Τρίτη, 2 Ιουλίου 2019
Συμμετέχοντες
- Ομάδα Κεντρικής Διοίκησης – 2 υπάλληλοι της Κ.Υ. του ΣΕΠΕ
- Πολυμεσικό Κέντρο Επικοινωνίας (15512) – 3 υπάλληλοι ΣΕΠΕ
- 4 Περιφερειακές Υπηρεσίες Επιθεώρησης Εργασιακών Σχέσεων, σύνολο 29 Επιθεωρητών:
- ΤΣΕΕΣ Δυτικής Ελλάδας και Ιονίων Νήσων & ΤΕΕΣ Αχαΐας
- ΤΕΕΣ Γλυφάδας – Δάφνης
- ΤΕΕΣ Μαγνησίας, και
- ΤΕΕΣ Νοτίου Τομέα Πειραιώς.
- Υπηρεσία Υποστήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής – 1 υπεύθυνος
- Τεχνική Υποστήριξη NICO – 2 Τεχνικοί Σύμβουλοι
Ομάδα Ελέγχου
Επιλέχθηκε και συμμετείχε στη δράση μία ακόμη Περιφερειακή Υπηρεσία του ΣΕΠΕ ως ομάδα ελέγχου, για την οποία εφαρμόστηκαν οι ίδιοι κανόνες ανάλυσης κινδύνου με τα ανωτέρω Περιφερειακά Τμήματα. Η ομάδα ελέγχου παρέμεινε ανώνυμη καθ’ όλη τη διάρκεια του έργου και δε γνώριζε ότι συμμετείχε στο Σχέδιο Δράσης. Σκοπός συμμετοχής της ομάδας ελέγχου (που δεν διενήργησε καμία συμφωνημένη δραστηριότητα) ήταν η τελική σύγκριση των αποτελεσμάτων – επιπτώσεων των 4 προσεγγίσεων που εφαρμόστηκαν στις ανωτέρω Περιφερειακές Υπηρεσίες με τα αποτελέσματα της Ομάδας Ελέγχου, όπου δεν εφαρμόστηκε καμία προσέγγιση.
Κλάδοι Οικονομικής Δραστηριότητας
Για το σκοπό του Σχεδίου Δράσης, επιλέχθηκαν δύο κλάδοι οικονομικής δραστηριότητας:
- ΣΤΑΚΟΔ 56: Δραστηριότητες Υπηρεσιών Εστίασης
- ΣΤΑΚΟΔ 96: Άλλες Δραστηριότητες Παροχής Υπηρεσιών (π.χ. κομμωτήρια, κέντρα αισθητικής, δραστηριότητες σχετικές με την φυσική ευεξία, κλπ.)
Πιλοτικό Δείγμα
Οι επιχειρήσεις που πήραν μέρος στο Σχέδιο Δράσης, ανήκαν στους ανωτέρω δύο κλάδους οικονομικής δραστηριότητας (ΣΤΑΚΟΔ 56 και 96) και δραστηριοποιούνταν χωροταξικά στις περιοχές αρμοδιότητας των επιλεχθέντων Περιφερειακών Υπηρεσιών.
Μέσω του υποσυστήματος της Ανάλυσης Ρίσκου του ΟΠΣ ΣΕΠΕ, παράχθηκαν από την Ομάδα Κεντρικής Διοίκησης του Σχεδίου Δράσης λίστες με επιχειρήσεις, ανά ΣΤΑΚΟΔ και ανά Περιφερειακή Υπηρεσία, η κάθε μία εκ των οποίων περιείχε 400 επιχειρήσεις για τις οποίες, βάσει συγκεκριμένων κανόνων ανάλυσης κινδύνου, είχε προκύψει βαθμολογία υψηλής επικινδυνότητας. Οι λίστες αυτές παραδόθηκαν στις Περιφερειακές Υπηρεσίες την ημέρα της εκπαίδευσης (2 λίστες σε κάθε Περιφερειακή Υπηρεσία ανά ΣΤΑΚΟΔ: 56 και 96).
Στη συνέχεια, η κάθε Περιφερειακή Υπηρεσία, από τη λίστα των 400 επιχειρήσεων ανά ΣΤΑΚΟΔ, επέλεξε το τελικό δείγμα των 200 επιχειρήσεων ανά ΣΤΑΚΟΔ που συμμετείχε στο Σχέδιο Δράσης. Για την τελική επιλογή των 200 επιχειρήσεων ανά ΣΤΑΚΟΔ, οι επιθεωρητές χρησιμοποίησαν τεχνικές ανάλυσης κινδύνου με βάση τα στοιχεία του ΠΣ ΕΡΓΑΝΗ καθώς και την εμπειρία τους (παράγοντας: τοπικότητα, εποχικότητα).
Κανόνες Ανάλυσης Κινδύνου
Για την παραγωγή των καταλόγων με τις 400 επιχειρήσεις ανά ΣΤΑΚΟΔ και ανά Περιφερειακή Υπηρεσία, εφαρμόστηκαν οι παρακάτω πέντε «κανόνες» για την μοριοδότηση των εργοδοτών/επιχειρήσεων στο υποσύστημα Ανάλυσης Ρίσκου του ΟΠΣ ΣΕΠΕ.
- Κανόνας 1: Αν η επιχείρηση παρουσιάζει μεγάλη κινητικότητα στο ΠΣ ΕΡΓΑΝΗ σχετικά με προσλήψεις και απολύσεις
- Κανόνας 2: Αν έχουν επιβληθεί στη επιχείρηση, τα τελευταία δύο χρόνια, πρόστιμα για αδήλωτη εργασία, ωράριο εργασίας, οφειλές δεδουλευμένων και παράνομους αλλοδαπούς (ΟΠΣ ΣΕΠΕ)
- Κανόνας 3: Αν η επιχείρηση έχει πάνω από 20% προσωπικό με λιγότερο από 20 ώρες την εβδομάδα (ΕΡΓΑΝΗ)
- Κανόνας 4: Αν η επιχείρηση προέβη σε πάνω από 20% του προσωπικού του σε αλλαγές συμβάσεων από πλήρη σε μερική απασχόληση εντός ενός προκαθορισμένου χρονικού διαστήματος
- Κανόνας 5: Αν η επιχείρηση έχει συχνές αλλαγές στο ωράριο εργασίας του προσωπικού της
Προσεγγίσεις
Στη συνέχεια, ακολούθησαν οι παρακάτω προσεγγίσεις “αντιμετώπισης των εργοδοτών”:
- «Αυστηρή» επιστολή προειδοποίησης προς τους εργοδότες (Fierce Nudge Letter)
- «Ευγενική» επιστολή προειδοποίησης προς τους εργοδότες (Gentle Nudge Letter)
- Επιστολή ενημέρωσης των εργοδοτών για επικείμενο έλεγχο (Announced Inspection Letter)
- Διενέργεια επιτόπιου ελέγχου, χωρίς σχετική ενημέρωση εργοδοτών (Unannounced Inspection)
Κάθε Περιφερειακή Υπηρεσία εφάρμοσε πιλοτικά δύο από τις παραπάνω προσεγγίσεις, μία που δεν περιλάμβανε επιτόπιους ελέγχους (προσέγγιση (1) ή (2) σε ένα από τα δύο επιλεχθέντα ΣΤΑΚΟΔ) και μία που περιλαμβάνει επιτόπιους ελέγχους (προσέγγιση (3) ή (4) στο άλλο ΣΤΑΚΟΔ). Η επιλογή των προσεγγίσεων έγινε από την Ομάδα Κεντρικής Διοίκησης του Σχεδίου Δράσης και οι Περιφερειακές Υπηρεσίες έλαβαν ενημέρωση γι’ αυτές την ημέρα της εκπαίδευσης.
“Ευγενικές” και “Αυστηρές” Επιστολές Προειδοποίησης
Μία ιδιαίτερη πτυχή του Σχεδίου Δράσης ήταν η χρήση «προειδοποιητικών» επιστολών προς τους εργοδότες, για να τους παρακινήσει να συμμορφωθούν περισσότερο με τις διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας. Οι επιστολές προειδοποίησης συναντώνται στην επιστήμη της συμπεριφοράς και συνίστανται ως θετική ενίσχυση και τρόπος επηρεασμού της συμπεριφοράς και της λήψης αποφάσεων. Χρησιμοποιούνται αποτελεσματικά παγκοσμίως από Ιδιωτικούς Φορείς, Φορολογικούς Φορείς, Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης καθώς και Επιθεωρήσεις Εργασίας, για να αλλάξουν τη συμπεριφορά των εργοδοτών και να ενθαρρύνουν τη συμμόρφωση τους.
Οι επιστολές προειδοποίησης αποτελούν, σε ορισμένες περιπτώσεις, έναν οικονομικά αποδοτικό τρόπο συμμόρφωσης των εργοδοτών. Στόχος της χρήσης τους στο Σχέδιο Δράσης ήταν να μετρηθεί ο αντίκτυπος και των δύο τύπων επιστολών «προειδοποίησης», ως μια εναλλακτική προσέγγιση στις επιθεωρήσεις και να εξετάσει την αποτελεσματικότητά τους σε δύο κλάδους οικονομικής δραστηριότητας. Κατά την υλοποίηση του Σχεδίου Δράσης δεν έγιναν άλλες ενέργειες ή προσεγγίσεις στις επιχειρήσεις που έλαβαν είτε τις “ευγενικές” είτε τις “αυστηρές” προειδοποιητικές επιστολές (προσεγγίσεις (1) και (2)), προκειμένου να μετρηθεί ο αντίκτυπος ή η αποτελεσματικότητα των επιστολών αυτών, και στη συνέχεια να γίνει άμεσα η σύγκριση με την αποτελεσματικότητα των προσεγγίσεων (3) και (4) που περιλάμβαναν ελέγχους (με ενημέρωση εργοδοτών ή άνευ), καθώς και με τα αποτελέσματα της Ομάδας Ελέγχου, όπου δεν εφαρμόστηκε καμία προσέγγιση και οι υπάλληλοι της οποίας εργάζονταν ως συνήθως.
Παρακολούθηση εργοδοτικής συμπεριφοράς
Από την έναρξη εφαρμογής του Σχεδίου Δράσης και καθ’ όλη την διάρκεια υλοποίησής του, η «συμπεριφορά» όλων των συμμετεχόντων εργοδοτών παρακολουθούταν μέσω του ΠΣ ΕΡΓΑΝΗ, προκειμένου να εκτιμηθεί ο αντίκτυπος των εφαρμοσμένων προσεγγίσεων του Σχεδίου Δράσης.
Πιο συγκεκριμένα, κάθε εβδομάδα, σε συγκεκριμένη ημέρα και ώρα, λαμβάνονταν τα παρακάτω στοιχεία για κάθε επιλεχθέντα συνδυασμό ΑΦΜ Επιχείρησης – Παράρτημα:
- Σύνολο συμβάσεων εργαζομένων με πλήρη απασχόληση
- Σύνολο συμβάσεων εργαζομένων με μερική απασχόληση
- Σύνολο συμβάσεων εργαζομένων με εκ περιτροπής απασχόληση
- Σύνολο ωρών εργασίας όλων των εργαζομένων (του παραρτήματος) την εβδομάδα
- Σύνολο υποβληθέντων Ε4 συμπληρωματικών ωραρίου πινάκων προσωπικού την περασμένη εβδομάδα
- Σύνολο υποβληθέντων ωρών υπερεργασίας και υπερωρίας των εργαζομένων του παραρτήματος την περασμένη εβδομάδα.
Λαμβάνοντας τα παραπάνω στοιχεία κάθε εβδομάδα, το ΣΕΠΕ ήταν σε θέση να παρακολουθήσει τις τυχόν μεταβολές στη συμπεριφορά των εργοδοτών κατά τη διάρκεια υλοποίησης του Σχεδίου Δράσης και να εκτιμήσει την επιρροή της κάθε προσέγγισης μεμονωμένα αλλά και συγκριτικά μεταξύ τους.
Επιλογή των συμμετεχουσών επιχειρήσεων από τις Περιφερειακές Υπηρεσίες
Την ημέρα της εκπαίδευσης, κάθε Περιφερειακή Υπηρεσία έλαβε 2 λίστες (ΣΤΑΚΟΔ 56 και 96), κάθε μία εκ τις οποίες περιλάμβανε 400 επιχειρήσεις. Η μία από τις δύο λίστες εφαρμόστηκε στην μία από τις δύο προσεγγίσεις και συγκεκριμένα στην περίπτωση αποστολής επιστολής “προειδοποίησης” στους εργοδότες, δηλαδή την (1) ή την (2), και δεν περιλάμβανε επιτόπιους ελέγχους. Η δεύτερη λίστα αφορούσε την μία από τις άλλες δύο προσεγγίσεις που περιλαμβάνουν επιτόπιους ελέγχους, δηλαδή την (3) ή την (4).
Η τελική επιλογή των 200 επιχειρήσεων ανά λίστα που πήραν τελικά μέρος στις προσεγγίσεις έγινε από τις Περιφερειακές Υπηρεσίες.
Ειδικότερα, η επιλογή των επιχειρήσεων όπου πραγματοποιήθηκαν επιτόπιοι έλεγχοι γινόταν σε μηνιαία βάση, με προγραμματισμό των ελέγχων κατά τον τρέχοντα μήνα, με στόχο να καλυφθούν 200 επιτόπιοι έλεγχοι σε επιχειρήσεις που περιλαμβάνονταν στη λίστα των 400, μέχρι την ημερομηνία λήξης της υλοποίησης του Σχεδίου Δράσης.
Για την επιλογή αυτών των επιχειρήσεων, χρησιμοποιήθηκαν από τους επιθεωρητές τεχνικές ανάλυσης κινδύνου στο ΠΣ ΕΡΓΑΝΗ, και ελήφθησαν υπόψη και τα στατιστικά στοιχεία που λαμβάνονταν κάθε εβδομάδα από το ΠΣ ΕΡΓΑΝΗ και αφορούσαν την παρακολούθηση της εργοδοτικής συμπεριφοράς. Άλλοι παράγοντες που έπαιξαν ρόλο στην τελική επιλογή των συμμετεχουσών επιχειρήσεων από τις Περιφερειακές Υπηρεσίες ήταν η προσωπική εμπειρία και γνώσεις της τοπικότητας του κάθε επιθεωρητή χωριστά, για αυτό και ζητήθηκε από τους επιθεωρητές να καταγράφουν στο πλαίσιο αυτού του Σχεδίου Δράσης τους λόγους/παράγοντες επιλογής, προκειμένου να εκτιμηθεί η αποτελεσματικότητά τους, σε συνδυασμό με τη χρήση των εργαλείων ανάλυσης κινδύνου.
Ανάλυση Αποτελεσμάτων και τελικό πόρισμα του Σχεδίου Δράσης
Μετά το τέλος υλοποίησης του Σχεδίου Δράσης, όταν είχαν διενεργηθεί όλοι οι απαιτούμενοι επιτόπιοι έλεγχοι και είχε ολοκληρωθεί η εισαγωγή όλων των δεδομένων τους στο υποσύστημα των ελέγχων του ΟΠΣ ΣΕΠΕ, ξεκίνησε η ανάλυση όλων των συλλεχθέντων, κατά τη διεξαγωγή του Σχεδίου Δράσης, στοιχείων. Σε αυτά τα στοιχεία συμπεριλαμβάνονταν:
- Τα στοιχεία που συλλέγονταν εβδομαδιαίως από το ΠΣ ΕΡΓΑΝΗ, όσον αφορά την παρακολούθηση της εργοδοτικής συμπεριφοράς, των επιχειρήσεων που πήραν μέρος σε όλες τις προσεγγίσεις, καθώς και αυτών της Ομάδας Ελέγχου.
- Οι τελικές λίστες των επιχειρήσεων που πήραν μέρος στις προσεγγίσεις και ο λόγος/τρόπος επιλογής τους από τις Περιφερειακές Υπηρεσίες.
- Oι πληροφορίες από τις Περιφερειακές Υπηρεσίες όσον αφορά τις αντιδράσεις των εργοδοτών που έλαβαν τις επιστολές των προσεγγίσεων (1), (2) και (3) (Είχε ζητηθεί από τις Υπηρεσίες να καταγράφουν όλες τις αντιδράσεις των εργοδοτών, είτε κατά τον έλεγχο, είτε από τυχόν τηλεφωνική επικοινωνία, είτε με φυσική παρουσία στην Υπηρεσία).
- Τα δεδομένα των επιτόπιων ελέγχων στις συμμετέχουσες επιχειρήσεις στο Σχέδιο Δράσης, από το υποσύστημα των ελέγχων στο ΟΠΣ ΣΕΠΕ.
Όλα τα ανωτέρω στοιχεία αναλύθηκαν αυτόνομα αλλά και συγκριτικά μεταξύ τους, προκειμένου να εκτιμηθεί η αποτελεσματικότητα της κάθε προσέγγισης.
Τα αποτελέσματα του Σχεδίου Δράσης περιγράφονται αναλυτικά παρακάτω.
Για πλήρη περιγραφή του Σχεδίου Δράσης, δείτε παρακάτω.
